Communicatiemodel SMCR

Het SMCR model beschrijft het proces van communicatie tussen mensen. Dit communicatiemodel wordt ook wel Berlo’s SMRC model genoemd. De communicatiedeskundige David Kenneth Berlo beschreef namelijk voor het eerst de vier componenten van het model in 1960. Daarmee borduurde hij verder op het oudere communicatiemodel ontwikkeld door Shannon en Weaver in 1948.

Beide modellen geven een lineaire weergave van het communicatieproces waarin zender, boodschap, medium en ontvanger een rol spelen.

SMCR is een acroniem dat staat voor Sender, Message, Channel en Receiver. Of in het Nederlands: afzender, bericht, kanaal en ontvanger. De vier componenten in het model worden beïnvloed door verschillende factoren. Elk van die factoren bepaalt in hoeverre het communicatieproces succesvol verloopt.

Sender (afzender)

De afzender initieert het communicatieproces. Vijf factoren spelen hierbij een rol:

Communicatievaardigheden, zowel verbale als non-verbale vaardigheden
Dus niet alleen het vermogen om te spreken en te luisteren, maar ook de gezichtsuitdrukking, lichaamstaal en intonatie beïnvloeden de effectiviteit van de communicatie.

Houding
De houding van de afzender ten opzichte van het onderwerp en de ontvanger beïnvloedt de betekenis, en daarmee het effect, van de verzonden boodschap.

Kennis
In hoeverre is de afzender bekend met het onderwerp waarover de boodschap wordt verzonden?

Sociale systemen
Hiermee doelt Berlo op de waarden, normen, wetten, regels of geloofsovertuiging die invloed hebben op de manier waarop de afzender communiceert.

Cultuur
De mate waarin de culturele achtergrond van zender en ontvanger verschilt, heeft invloed op de manier waarop de ander een boodschap interpreteert.

Message (bericht)

Het bericht, in de vorm van tekst, spraak, audio of video, is de informatie die de afzender naar de ontvanger verzendt. Berlo onderscheidt vijf factoren die van invloed zijn op het bericht in het SMCR communicatiemodel:

Content: de informatie de het bericht bevat.
Elementen: alle (non)verbale aspecten die het bericht vergezellen, zoals gebaren en lichaamstaal.
Behandeling: de manier waarop het bericht wordt afgeleverd, de verpakking van de boodschap.
Structuur: de manier waarop het bericht is gestructureerd of ingedeeld.
Code: deze factor verwijst naar de vorm waarin het bericht wordt verzonden.

Channel (kanaal)

Het kanaal verwijst naar het gebruikte communicatiemedium. Bij massacommunicatie zijn krant, magazine, radio, televisie en internet mogelijke media.

Bij de communicatie tussen twee personen speelt het sensorisch systeem van de ontvanger een essentiële rol. Dus de vijf zintuigen zicht, gehoor, reuk, smaak en tastzin kunnen gebruikt worden als kanaal.

Receiver (ontvanger)

De ontvanger is degene die de boodschap van de afzender interpreteert en vervolgens daarop reageert. Dit proces wordt decodering genoemd.

Bij de decodering door de ontvanger spelen dezelfde vijf factoren een rol als bij de afzender. De factoren aan de zijde van de ontvanger moeten overeenkomen met die van de zender om de boodschap met succes te kunnen interpreteren.

Berlo’s SMCR communicatiemodel veronderstelt dat het denkpatroon van de ontvanger in overeenstemming moet zijn met dat van de afzender om tot effectieve communicatie te komen.

Is dat niet het geval, dan kan er sprake zijn van ruis of vervorming van het bericht tijdens het proces van coderen en decoderen.

Waar gebruik je het SMCR model voor?

Berlo’s SMCR model is ontwikkeld met het oog op marketing. Het SMCR communicatiemodel is lineair: het is gericht op het overtuigen van de ontvanger en beschrijft de elementen die daarbij een rol spelen.

Het SMCR communicatiemodel is daarnaast ook handig binnen een professionele setting. Want binnen een organisatie is de kans dat er miscommunicatie ontstaat groter dan wanneer je met gelijkgestemden, zoals familie en vrienden, bent.

Een communicatiemodel zoals het SMCR model biedt je duidelijk beschreven handvatten voor het voeren van effectieve communicatie. Ook als de communicatie binnen een organisatie bijsturing of verbetering nodig heeft, kan het SMCR model helpen om de verbeterpunten in kaart te brengen.

Het model is dus te gebruiken om lineaire communicatie op een vereenvoudigde manier te structureren in een complexe omgeving. Dit is tegelijk ook een tekortkoming van het SMCR model.

Communicatie is zelden lineair en eenzijdig, maar eerder circulair en tweezijdig. De ontvanger is geen passieve pion in de communicatie, maar neemt zelf ook de rol van zender op zich. Dus tijdens de communicatie is een constant proces van coderen, decoderen en opnieuw coderen en decoderen gaande.

Een tweede tekortkoming van het model is dat het uitgaat van de veronderstelling dat zender en ontvanger goed op elkaar zijn afgestemd qua communicatievaardigheden, houding, kennis, sociale systemen en cultuur. Maar dit is lang niet altijd het geval, waardoor de boodschap vervormd of incompleet overkomt.

Voorbeelden van toepassingen van het SMCR model

Een goed voorbeeld van de toepassing van het SMCR communicatiemodel is een situatie waarbij een vertegenwoordiger van een bedrijf een product wil verkopen. De verkoper maakt optimaal gebruik van communicatievaardigheden, zowel verbaal als met lichaamstaal en intonatie.

De houding van de verkoper ten opzichte van het bericht is wervend en aanmoedigend. Uiteraard heeft de verkoper veel kennis van de eigenschappen van het product. En om de boodschap effectief over te brengen houdt de verkoper rekening met de sociale systemen en de cultuur waarbinnen de communicatie plaatsvindt.

Het bericht of de boodschap van de verkoper bevat een heldere call to action. Immers, het doel is dat de ontvanger het product aanschaft. Het communicatiekanaal wordt zorgvuldig gekozen om de doelgroep optimaal te bereiken.

Dit kan een ouderwetse Powerpoint presentatie in een live setting zijn, maar het kan ook een vlog op een sociaal medium zijn (kanaal). Om alle zintuigen van de ontvanger te beïnvloeden, wordt de ontvanger uitgenodigd om zelf het product te bekijken, voelen, ruiken en uittesten.

Zoals we hiervoor al aangaven, gaat dit communicatiemodel uit van eenzijdige communicatie tussen zender en ontvanger. Het gaat daarbij voorbij aan de rol van de ontvanger in het communicatieproces.

Toch is het juist de ontvanger die tijdens het decoderen van de boodschap bepaalt hoe effectief de communicatie is. In Berlo’s model is geen ruimte voor feedback. Daarom is het van beperkte waarde voor strategische communicatie.

Want voor strategische communicatie is het altijd waardevol om de zender en ontvanger van plaats te laten wisselen. Zo kan de ontvanger de boodschap in tegenovergestelde richting herhalen en daarmee het begrip bevestigen.

Zie ook:

Hulp nodig bij het kiezen van een communicatiestrategie?

Heb je hulp nodig bij jouw communicatie of campagne? Neem dan contact met ons op, wij helpen je graag!

Begrippenlijst