Metacommunicatie

We functioneren door en dankzij communicatie. Helaas betekent het feit dat we met elkaar praten niet altijd dat we elkaar daadwerkelijk begrijpen. Metacommunicatie is communicatie over de wijze waarop we met elkaar communiceren. In dit artikel gaan we hier dieper op in met een aantal voorbeelden van metacommunicatie.

Wat is metacommunicatie?

Communicatie beschouwen we als de belangrijkste levensvaardigheid. Het is een soort menselijke ontmoeting, waarbij we de andere partij willen begrijpen. Ondanks de ontwikkeling van wetenschap, technologie en bewustwording zijn er steeds meer communicatieproblemen. De belangrijkste redenen zijn gebrek aan tijd, een teveel aan informatie en het niet opmerken, erkennen of ‘zien’ van de andere persoon.

We communiceren zodat anderen ons leren kennen en soms verschuilen we ons achter wat we zeggen. Een belangrijke hulp bij het verbeteren van de communicatie is de feedback op het resultaat. Zo check je bij de ontvanger of hij je werkelijk begrijpt. Dit geeft je handvatten om je communicatie te verbeteren want je weet beter waar deze aan moet voldoen. Wat ook helpt is begrip van het communicatieproces.

De bewustwording van dit communicatieproces noemen we metacommunicatie. Het gaat om:

De manier waarop we elkaar benaderen.
De wijze waarop we onze uitspraken begrijpen.
De manier waarop we de berichten ontsleutelen.
De wijze waarop we op de berichten reageren.

Metacommunicatie omvat drie componenten:

Wanneer je een activiteit moet ondernemen om informatie over te brengen en te begrijpen.
Factoren die de effectiviteit van de boodschap bepalen.
Interactie van variabelen in het communicatieproces.

Wat is het doel van metacommunicatie?

Communicatie is een proces tussen zender en ontvanger, dat bestaat uit het vertalen en (hopelijk) begrijpen van de inhoud van het bericht. We spreken van effectieve communicatie als de ontvanger de inhoud net zo begrijpt als de afzender het bedoelde.

Metacommunicatie werkt met behulp van uitgebreide informatiekanalen, het informele en het formele communicatienetwerk. We onderscheiden hierbij ook nog verschillen in snelheid, nauwkeurigheid, bruikbaarheid voor een manager en tevredenheid van groepsdeelnemers.

Metacommunicatie helpt je te ontdekken of de boodschap echt overkomt bij de ander en deze hem ook echt begrijpt. Het helpt je eventuele blokkades in het communicatieproces uit de weg te ruimen.

Voorbeelden van metacommunicatie

Psychologen definiëren metacommunicatie als het totaal van verbale en non-verbale communicatie. Daaronder vallen dus ook alle non-verbale signalen, zoals lichaamstaal, stemtoon, en gezichtsuitdrukking. Ook gebaren die betekenis overbrengen, verminderen of versterken wat we met woorden communiceren.

Stel dat je iemand tegenkomt en zegt: “Wat ben ik blij je te zien!” en ondertussen rol je met je ogen. Dan gelooft die persoon vast niet dat je echt blij bent om hem of haar te zien.

Er zijn verschillende vormen van communicatie. Dagelijks gebruiken we deze vier communicatiemiddelen het meest: verbaal, non-verbaal, geschreven en visueel. Metaberichten zijn berichten die ontstaan doordat je tussen de regels door moet lezen.

Een zakenman die zijn echtgenote bijvoorbeeld een bericht stuurt waarin hij aangeeft dat hij voor de ochtend vier vergaderingen heeft gepland en ’s middags een rapport moet afmaken, zegt in feite: “Stoor me vandaag niet.”

Een ander, mooi voorbeeld is wanneer je woedend bent, je lichaamstaal en gezichtsuitdrukking dat ook duidelijk laten blijken, maar wanneer iemand vraagt of er iets aan de hand is, je botweg antwoordt: “Niets!”.

Hier is er sprake van een duidelijke tegenstelling tussen wat je hebt gezegd en je lichaamstaal. En heb je wel eens meegemaakt dat je het lievelingsgerecht van je kinderen klaarmaakt en ze twee porties opscheppen, maar wanneer je vraagt of het heeft gesmaakt, krijg je als antwoord “Nee” en een grote glimlach?

Achter de bovengenoemde situaties gaan veel redenen schuil. Misschien voelt iemand zich niet helemaal op zijn gemak om de waarheid of het volledige verhaal te vertellen. Het sociale protocol schrijft soms ook voor dat mensen iets heel anders zeggen dan wat ze voelen. Als hiervan sprake is, dan zijn de woorden in principe slechts formaliteiten en betekenen ze weinig tot niets.

Wat is het inhoudsniveau en wat is het betrekkingsniveau?

Communicatie is een integraal onderdeel van het leven. Wat Paul Watzlawick en zijn collega’s hiermee bedoelen, is dat al het gedrag een vorm van communicatie op zich is. Dit geldt zowel voor de expliciete als voor de verborgen niveaus.

Zelfs stilte is een manier om een boodschap over te brengen. Dit betekent dat het simpelweg onmogelijk is om niet met andere mensen te communiceren. Er bestaat niet zoiets als een volledig gebrek aan communicatie. Daarbij onderscheiden we twee componenten van communicatie. Dit zijn het inhoudsniveau en het relationele of betrekkingsniveau.

Bovenstaand principe houdt verband met het feit dat bij alle soorten berichten niet alleen de betekenis van de boodschap zelf (inhoudsniveau) belangrijk is, maar ook hoe de spreker begrepen wil worden. En dat laatste staat bekend als het relationele of betrekkingsniveau.

Het inhoudsniveau komt overeen met wat we verbaal communiceren. Het betrekkingsniveau heeft daarentegen betrekking op de manier waarop we deze boodschap overbrengen. Het heeft onder meer te maken met de toon van de stem, gezichtsuitdrukking en context.

Wat is de theorie van Watzlawick?

De manier waarop we een bericht uitzenden, ontvangen en interpreteren wordt beïnvloed door verschillende factoren. Volgens de communicatietheorie van Paul Watzlawick gaat het om de volgende factoren:

1. Feedback tussen mensen

We gaan constant met elkaar om. Als er communicatieproblemen ontstaan, zorgen ze voor problemen aan de ene kant en dat leidt tot misverstanden aan de andere kant. Er is een vicieuze cirkel die deze moeilijkheden veroorzaakt en soms is het niet gemakkelijk om er achter te komen hoe dit misverstand precies ontstond.

2. Communicatie is een weerspiegeling van de kwaliteit van onze relatie

Volgens Watzlawick geven we informatie door als we met elkaar omgaan, maar de kwaliteit van onze relatie kan die informatie anders maken. Dit betekent dat de toon, in welke context we de boodschap brengen en hoe onze relatie is, bepalen hoe de ander de boodschap opvat.

In communicatie is intentie belangrijker dan woorden en technische vaardigheden. Als je het goed wilt doen voor de ander, dan handel je met de bedoeling om goed met elkaar overweg te kunnen, ook als er discussie tussen jullie is.

3. Communicatie is een weerspiegeling van onze eerdere levenservaringen

De relatie en de daaruit voortvloeiende communicatie worden voortdurend bijgewerkt op basis van je eerdere ervaringen. Ieder van ons is vanaf de geboorte letterlijk ondergedompeld in communicatie.

We verschillen als persoon van elkaar, we hebben verschillende ervaringen, groeien in een andere omgeving op die wordt gekenmerkt door verschillende communicatiepatronen. Dit betekent dat ieder van ons zaken anders waarneemt en vaak anders interpreteert. Het is heel goed om je hier bewust van te zijn.

Lees ook: verschillende soorten communicatiestijlen.

Hulp nodig bij metacommunicatie?

Heb je hulp nodig bij jouw reputatiemanagement? Neem dan contact met ons op, wij helpen je graag!

Begrippenlijst