Bruggen slaan tussen burger en overheid in het Burgerforum Klimaat

Amstelveen, 25 juli 2023

Eind juni was eindelijk de kogel door de kerk: het eerste Burgerforum Klimaat gaat plaatsvinden. In 2024 zullen 175 deelnemende burgers samenkomen om de politiek te adviseren over het klimaatbeleid. Een dergelijk burgerberaad heeft in andere landen zoals België al tot successen geleid, maar is in Nederland – in ieder geval op nationaal niveau – relatief nieuw. Op lokaal niveau zijn er wel al een aantal voorbeelden. In Zeist is een burgerforum gehouden over een eventueel vuurwerkverbod, die de gemeenteraad unaniem heeft overgenomen. De politieke spelletjes bleven achterwege, maar een duidelijk advies werd het niet. Wat zegt dat over het eerste nationale burgerforum? 

Het doel van een burgerforum is om de mening van ‘gewone mensen’ te vertegenwoordigen op de belangrijke thema’s waarop de overheid beleid op aan het maken is. Van de burgers die zich inschrijven wordt een selectie gemaakt op basis van geslacht, leeftijd, opleiding, woonplaats, migratieachtergrond en mening over het klimaatbeleid. Op deze manier moet het forum de Nederlandse samenleving weerspiegelen. In het licht van het dalende vertrouwen in de overheid kan dit initiatief bijdragen aan het verkleinen van de kloof tussen burger en overheid en zorgen voor meer draagvlak voor het gecreëerde beleid. De burgerraden worden vaak gebruikt voor klimaatregelgeving, maar zijn ook gebruikt voor vaccinatiecampagnes in Frankrijk en zelfs voor constitutionele discussies rondom de Schotse onafhankelijkheid.  

Het burgerforum zal aan de slag gaan met de volgende vraag: “Hoe kunnen we als Nederland eten, spullen gebruiken en reizen op een manier die beter is voor het klimaat?”. Over een periode van 6 maanden zullen de deelnemers met elkaar én onafhankelijke experts in gesprek gaan om hierop een antwoord te vinden. Bij een dergelijk forum wordt gebruik van dialoog in plaats van debat. Volgens Eva Rovers, van Bureau Burgerberaad, kan er daarom constructiever worden gepraat: “Er zitten veel verschillende mensen met verschillende politieke en culturele achtergronden. En juist daardoor zijn ze goed in staat verschillen te overbruggen en dichter tot elkaar te komen.” 

Het is natuurlijk lastig om de toekomst in te kijken, maar op basis van de ‘gouden regels’ van Bureau Burgerberaad is er een eerste analyse te maken. Op een aantal vlakken lijkt de goede weg ingeslagen te zijn. Zo is er sprake van een gewogen loting om een goede afspiegeling van Nederland te vertegenwoordigen in het beraad. Daarnaast worden ook barrières voor deelname weggenomen. De deelnemers krijgen namelijk een onkosten- en reisvergoeding, kinderopvang en hulp bij toegankelijkheid als dat nodig is.  

Er zijn echter ook partijen die het niet met de huidige opzet eens zijn. Het belangrijkste kritiekpunt is dat de opzet en de vraag te sturend is. Harm van Dijk van Stichting G1000 zei hierover het volgende tegen de NOS: “Deelnemers krijgen nu ‘zeggenschap’ over hun eigen gedrag, maar niet over bijvoorbeeld de energiesubsidies of windenergie op land. Het zou veel beter zijn als zij zelf mogen bepalen waar zij het over willen hebben.” Ook wil het kabinet invloed hebben op wie de voorzitter van het forum is, terwijl dat volgens Bureau Burgerberaad, net als de SP, beter aan de participanten over gelaten kan worden.  

Het concept van een burgerforum heeft dus grote potentie om bruggen te bouwen tussen burgers en de politiek, mits het in goede banen wordt geleid. Het blijft echter afwachten of het Burgerforum Klimaat een succes zal zijn, zeker door de val van het kabinet en de nieuwe verkiezingen die eraan komen. In het verlengde hiervan is het ook nog maar de vraag of de partijen zullen instemmen met het resultaat van de besprekingen. Met het dalende vertrouwen van burgers in de overheid is een dergelijk experiment in ieder geval het proberen waard. Wie weet kijken we hier wel naar het democratische proces van de toekomst! 

Geschreven door Lisanne Linck