In de aanloop naar de Europese Verkiezingen op 6 juni deelt Dr. Mendeltje van Keulen, lector ‘Changing role of Europe’ bij de Haagse Hogeschool, inzichten over de belangrijkste issues voor de EU en lobbykansen voor Nederlandse organisaties. Die kansen zijn groter dan je misschien denkt.

Wat zijn de belangrijkste issues deze verkiezingen?
“Die zijn geopolitiek van aard: internationale veiligheid is een thema. De oorlog in Oekraïne en Gaza. Vanuit Afrika en het Midden-Oosten trekken mensen naar de EU, op de vlucht voor conflict of op zoek naar een betere toekomst. China is steady op koers om de grootste economische macht ter wereld te worden en koopt in zwakkere Europese lidstaten havens en andere infrastructuur op. Europa leunde altijd voor militaire bescherming op de VS, we haalden fossiele brandstof uit Rusland en goedkope spullen uit China. Maar nu moet Europa ineens op eigen benen staan. De impact daarvan is voelbaar in Nederland. De sanctiepakketten tegen Poetin hebben de transitie naar groene energie versneld, de Nederlandse defensie-industrie draait weer. Het grote vraagstuk voor China is concurrentie. Als we onze eigen industrie bio-based willen hebben, hoe gaan we dan om met Chinese producten die volgens een andere standaard gemaakt zijn? Als we onze eigen ondernemers willen beschermen, wat zetten we dan tegenover de Chinese staatsteun?”

De peilingen voorspellen winst voor behoudend rechts op 6 juni. Wat betekent een groei van de rechterflank van het Europees Parlement?
“Op rechts is in het parlement van alles gaande. De fractie ECR (Europese Conservatieven en Hervormers) wil in Brussel meedoen met het maken van beleid. Met Meloni als lijsttrekker die dat als premier van Italië helemaal niet kan doen, maar dat terzijde. De christendemocraten en sociaaldemocraten moeten op elk dossier een meerderheid vormen. De vraag is aan de EVP (waar CDA, BBB en NSC bij zitten) of ze ECR die rol gunnen. Als het Europees parlement een meer rechtse koers gaat varen, wil dat niet zeggen dat staand beleid, zoals het klimaatbeleid uit de Green Deal, ineens wordt stopgezet. Beleid dat door de Europarlementariërs en lidstaten is goedgekeurd en in uitvoering is, kun je niet zo makkelijk terugdraaien. Met een meer rechts parlement verwacht ik wel dat er vertraging in de vervolgpakketten en de uitvoering komt. Delen van de transitie naar schone landbouw zijn al ingetrokken, neem de wetgeving op het gebruik van pesticiden. Je ziet zittend voorzitter van de Europese Commissie en voorvrouw van de Europese christendemocraten, Ursula von der Leyen, uit angst voor meer agrarisch protest al voorsorteren op een conservatiever beleid.”

Hoe radicaal kan een eventuele koerswijziging zijn? Gaat bijvoorbeeld de net aangenomen antiwegkijkwet CSDDD op de schop?
“Staande wetten opheffen gaat dan niet zomaar. Die zijn door 27 landen in nationale wetgeving omgezet en al van kracht. Bij nieuwe wetten verwacht ik dan wel een ingewikkeld uitruilspel. Een Europese wet bestaat uit honderden artikelen die fracties dan tegen elkaar gaan wegstrepen. Ik kan me wat de CSDDD betreft niet voorstellen dat die herroepen wordt. Het is onderdeel van de  wetgeving op de klimaatdoelen van Parijs. Maar met het Migratiepact is het misschien een ander verhaal.”

Wat kunnen Nederlandse bedrijven en organisaties doen als ze hun belangen onder de aandacht willen brengen bij Europese ambtenaren?
“Brussel draait op inhoud. De EU werkt heel gestructureerd in openbare werkprogramma’s die qua tijdshorizon variëren van een half tot vijf jaar. Beleidsmakers hebben bij het maken daarvan altijd input uit het veld nodig. Zeker bij vertegenwoordigers van Nederland in Brussel staat de deur altijd open voor position papers waarin de belangen van een organisatie worden toegelicht. Brussel is veel toegankelijker dan veel mensen denken. Komende zomer wordt een cruciale periode als je invloed wil hebben op Europees beleid. We weten dat de contouren van de Green Deal direct na de vorige verkiezingen in 2019 in de steigers zijn gezet. De komende maanden wordt de koers bepaald.”

Hoe waren de reacties in Brussel op de aangekondigde koers van de nieuwe Nederlandse regeringscoalitie?
‘Verbazing overheerste. Ambtenaren zeiden: alle lidstaten hebben wel iets waar ze tegen zijn en waar ze een opt-out voor willen, maar hoezo zet je een hele rij specifieke wensen op papier als regeringsvoornemen? Dat zien we eigenlijk nooit. Dat de nieuwe regeringspartijen zich genoodzaakt voelen om dit op papier te zetten, zegt ook iets over hoe er de afgelopen jaren is gecommuniceerd over de opstelling van Nederland in Europa. Nederland heeft echt wel stelling ingenomen als er in ons belang iets anders moest, maar het publiek wordt door partijen, los van de vijfjaarlijkse campagnes, niet meegenomen in hun Europese werk. Ook voor het onderwijs ligt daar een rol om uit te leggen hoe Europa werkt en hoe Nederland daar invloed heeft.”

Over Mendeltje van Keulen
Dr. Mendeltje van Keulen is lector ‘Changing role of Europe’ bij de Haagse Hogeschool en leider van de onderzoeksgroep European Impact Hub.