Thought Leader Thursday – Iris de Vries (Arts en Leefstijl): “Ons immuunsysteem is onvoldoende weerbaar tegen infectieziekten”

In de serie Thought Leader Thursday spreken wij elke donderdag een expert op het gebied van een specifiek issue. Deze week spreken wij Iris de Vries, voorzitter van Vereniging Arts en Leefstijl. Iris vertelt over de stand van het leefstijlissue, de rol van de politiek en huisartsen, en de noodzaak tot verbinding.

Hoe stond het met het issue voor corona?

“Sinds een jaar of vijf is er al best een beweging op gang gekomen. Toen wij met Arts en Leefstijl begonnen, merkte je al dat leefstijl steeds belangrijker werd en er ook meer aandacht voor kwam. Professionals begonnen de noodzaak ervan in te zien. Door de coronacrisis is de ontwikkeling van het issue wel behoorlijk versneld.”

Wat gebeurde met het issue door de corona-crisis?

“Wat we al wisten is dat leefstijl-gerelateerde chronische aandoeningen, zoals diabetes, COPD en hart- en vaatziekten, grotendeels voorkomen kunnen worden door een gezonde leefstijl. En onder een gezonde leefstijl verstaan we meer dan alleen gezonde voeding: ook voldoende slaap, ontspanning, en beweging zijn erg belangrijk. Veertig procent van de kankergevallen kan worden voorkomen door een verbeterde leefstijl. En er zijn aanwijzingen dat mensen met kanker die hun leefstijl verbeteren een lagere kans op terugkeer van de ziekte.

 Daarnaast is sinds de coronacrisis nog helderder aan het licht gekomen dat ons immuunsysteem onvoldoende weerbaar is tegen infectieziekten die we eigenlijk goed zouden moeten kunnen weren. Dit heeft veelal te maken met overgewicht, en juist dit overgewicht blijkt ons afweersysteem te verzwakken.

 Laten we trouwens niet vergeten dat er jaarlijks meer doden vallen door roken dan door corona. Het lijkt soms alsof we ons daar minder druk over maken, wat ik eigenlijk verbijsterend vind. Daarnaast zijn de risico’s van overgewicht enigszins ondergesneeuwd geraakt doordat we het maar normaal zijn gaan vinden – vijftig procent van de Nederlanders is namelijk te zwaar. Het is niet normaal, en het is een aandoening an sich omdat het je hele metabolisme, je hormoonsysteem en je immuunsysteem beïnvloedt. Dat vergroot de kans op chronische aandoeningen.”

Hoe staat het nu met het issue?

“Ik denk dat het goed en niet goed staat met het leefstijlissue. Het is goed dat er meer aandacht is en we zijn ook wel goed wakker geschud door de coronacrisis. We weten nu beter hoe kwetsbaar we zijn voor chronische aandoeningen en infectieziekten. De coronacrisis laat ons ook zien hoe ongezond we met elkaar zijn en dat we veel chronische aandoeningen hebben. We zijn daardoor niet alleen onvoldoend weerbaar tegen infectieziekten, maar we hebben ook een ongezonde leefomgeving. Daar liggen nog heel veel kansen en valt veel werk te verzetten. Als de helft van de Nederlanders overgewicht heeft, dan geeft dat aan dat we heel hard moeten werken. Niet alleen voor die mensen zelf, maar ook voor de maatschappij, want anders worden we zieker en onze zorg onbetaalbaar.

 Er zijn op dit moment meer haakjes om het met elkaar te hebben over leefstijl en de urgentie van het onderwerp merk ik. Onlangs stemde de Eerste Kamer ermee in dat er veel minder reclame moet zijn voor slechte voedingsmiddelen voor kinderen. Het besef groeit dus. We wisten natuurlijk wel dat overgewicht slecht is, maar de communicatie is nu stukken duidelijker: een gezonde leefstijl heeft al binnen een paar weken effect. Er is aangetoond dat zelfs wanneer je een paar kilo afvalt, dit ook direct effect kan hebben op je gezondheid en immuunsysteem. Door dit korte termijn effect is het issue beter bespreekbaar en staat het meer op de voorgrond voor veel mensen. Het is minder een ver-van-mijn-bed show, iets wat denk ik minder was gebeurd als corona er niet was geweest.”

Wat staat er op de planning?

“Van het volgende kabinet verwacht ik dat er nog meer bewustwording komt voor de urgentie van een gezonde leefstijl. Leefstijl is een key issue: de gezondheidszorg, maar ook de economie is eraan verbonden. Een tweede stap is dat er dan ook echt beleid op wordt gemaakt, met name op de korte-, middellange- én lange-termijn. Daarna zullen we ook echt de stap naar de uitvoering moeten gaan maken. Er worden al veel plannen gemaakt, maar er komt nog te weinig van de grond. Die laatste stap wil ik nu echt zien. We willen dat mensen elkaar weten te vinden, ministeries samen gaan werken en samen die verbindingsstap maken. Dat roepen we al langer. Nu moeten we dat ook doen.

 Niet alleen de politiek, maar ook de huisarts is aan zet. De huisarts is de spil in het ‘zorgweb’ van de Nederlander. Een deel van hen vindt dat preventie niet thuishoort bij de huisarts, maar in het publieke domein. Daarom moeten we goed met elkaar bedenken over welke preventie we het hebben. Als we het hebben over geïndiceerde en zorg-gerelateerde preventie, dan heeft de huisarts daarin wel degelijk een prominente rol te vervullen. Als huisartsen die rol zouden opnemen, kan leefstijlgeneeskunde een echte vlucht nemen. Ze moeten hierin echter wel veel meer ondersteund en gefaciliteerd worden en hier heeft politiek een belangrijke rol! We horen ook vaak dat huisartsen meer plezier in hun werk krijgen: het is stukken leuker om echt iets bij te dragen aan het leven van mensen, in plaats van een pilletje voor te schrijven. Desalniettemin is er ook veel weerstand hoe huisartsen dit moeten oppikken in de praktijk, en daarin bieden wij als vereniging ondersteuning. Door wrijving ontstaat warmte, dus laten we die warmte dan ook opzoeken.”

Wat is je grootste inzicht van de afgelopen tijd?

“We weten wel dat we stappen moeten zetten. We weten dat we een betere leefstijl en een betere leefomgeving moeten hebben. Mijn grootste inzicht is dat we het samen zullen moeten doen, want uiteindelijk gaat dit onze hele maatschappij aan. We zoeken graag die verbinding, maar het is soms wel lastig. Als je wil verbinden, dan kom je ook uit op diepere, mens-gerelateerde zaken. Hoe sta je in het leven? Wat is jouw zingeving? Hoe wil je deze aarde achterlaten? Die wezenlijke onderwerpen zullen moeten worden aangeboord om echt in verbinding met elkaar te treden. We moeten die randvoorwaarden vinden. Als dat lukt, dan zetten we echt een volgende stap na het alsmaar bespreken en plannetjes maken.”