Tijd om vooruit te kijken: de verschuivende issues

Wat doe jij in coronatijd? 

Ervaringen van public affairs professionals in crisistijd, deel 4.

Wat is het effect van de coronacrisis op de thema’s die de public affairs professional onder handen hebben? Verschuiven de prioriteiten? Wat wordt de nieuwe politieke agenda?

We vroegen het aan public affairs professionals van grote bedrijven. Variërend per sector en beroepsgroep verwachten zij gevolgen voor grote maatschappelijke thema’s. Zoals: de positie van de vitale beroepen, de toekomst van de mobiliteit, de lokalisering en de maatschappelijke rol van bedrijven.

In Den Haag zijn ze al een stap verder. Politieke partijen denken na over de thema’s in hun verkiezingsprogramma’s. Een denktank van de Sociaal-Economische Raad kwam met contouren voor een intelligent herstelbeleid.

Veel individuele bedrijven zijn nog niet zo ver. Ze zitten nu in de korte-termijn-crisis-modus. Het blijkt lastig daaruit te kruipen.

‘Iedereen is zo gewend om in het hier en nu te denken dat ze nauwelijks naar de komende vier jaar kijken’, signaleert Jacco van der Tak van de Nederlandse Spoorwegen. ‘De dagen van de mensen die aan het roer staan zijn bevangen door corona en de gevolgen voor de gezondheid en de economie. Dat is meer dan begrijpelijk.’

‘Maar vooral vanuit perspectief van politieke partijen is het relevant en belangrijk om te denken over de periode na de corona-crisis. Hoe herstellen we? Welke ambities hebben we?’

Gewenste en gedwongen veranderingen
Uit de gesprekken met de public affairs professionals van de grote bedrijven halen we een paar waarschijnlijke – gewenste en gedwongen – verschuivingen in de maatschappelijke issues.

Vitale beroepen
De coronacrisis herinnert ons eraan wat daadwerkelijk de vitale beroepen zijn. Wie dragen erbij aan onze primaire levensbehoeften? De docenten, de zorgverleners. Het zijn beroepsgroepen die al jaren vragen om hogere lonen en meer erkenning krijgen nu te horen hoe vitaal ze zijn. Nu krijgen ze alle waardering. Maar worden de vitale beroepen er ook aantrekkelijker door? Blijft het bij georganiseerd applaus of gaat er ook structureel meer geld naartoe?

Afhankelijkheid
De invoer van allerlei industriële goederen, grondstoffen voor mondkapjes of medicijnen begon te haperen toen in China vergaande maatregelen werden getroffen om het virus in te dammen. De afhankelijkheid van Nederland en Europa van de toevoer van producten uit Azië bleek in veel sectoren voor problemen te zorgen. Matrassenfabrikant Auping produceert mondkapjes voor de thuismarkt. DSM maakt test-staafjes voor coronatesten, ook voor Nederland. We zien een verschuiving van globalisering naar lokalisering, naar een resourcing na een periode van outsourcing, meer productie dicht bij huis, in kortere ketens, om de afhankelijkheid te reduceren.

Mobiliteit
We zijn intussen met zijn allen geslaagd voor live stress test ‘minder mobiliteit’. Al dat heen-en-weer-reizen bleek na de eerste weken thuiswerken minder noodzakelijk dan we altijd dachten. We zien wegen zonder files, de treinen en de vliegtuigen zijn leeg. Wat zijn de gevolgen voor de aanleg van nieuwe infrastructuur en de dienstverlening en capaciteit van de vervoerbedrijven.

Digitalisering
Iedereen die we hebben gesproken zegt in ieder geval ook na de crisis meer thuis te blijven werken. Het digitale werken heeft daarmee zijn definitieve plaats verworven. Daar horen ook de zorgen bij over privacy en veiligheid van werken, de balans tussen werk en privé, de gevolgen voor persoonlijke contacten, de samenhang in organisaties en de kwaliteit van de relaties binnen de huishoudens.

Duurzaamheid
Een centraal issue was en blijft duurzaamheid. Dat zal doorgaan. Al begin april brachten 170 wetenschappers een manifest uit waarin zij aandrongen om de maatschappij ‘radicaal te verduurzamen’ zodat we groener uit de coronacrisis komen. Deze oproep aan politiek en samenleving om duurzame keuzes te maken sloeg aan. Milieuorganisaties riepen de overheid op om voorwaarden te stellen aan financiële steun voor grote bedrijven: deze bedrijven mogen alleen geholpen worden als ze beloven daarna te verduurzamen.

Arbeidsmarkt
Wat doen we met de kwetsbare zzp-ers die nu dankzij steunoperaties van de overheid overeind blijven? De discussie over de verhouding flexibele en vaste banen komt in een ander daglicht. Blijft de rol van de overheid zo groot tijdens het economisch herstel? De tijd van het marktliberalisme lijkt voorbij. In de crisisgevoelige sectoren doen we ervaring op met een nieuwe vorm van staatskapitalisme.

Maatschappelijke verantwoordelijkheid
En dan de maatschappelijke bijdrage van grote bedrijven. Moeten er miljarden aan staatssteun naar bedrijven die de afgelopen jaren nagenoeg geen winstbelasting hebben betaald, een bonus uitkeren aan hun CEO of extra dividend uitkeren aan hun aandeelhouders?

Onlangs kwam de Europese Commissie met een voorstel om grote bedrijven met een wereldwijde omzet van meer dan 750 miljoen bij te laten dragen aan het economische herstel via een belasting. De politieke vraag is hoe ver de overheid kan gaan in het afdwingen van maatschappelijk verantwoordelijkheid en maatschappelijke lobbyen?

Gevestigde orde
Blijven de brancheorganisaties en koepels ook de na crisis de prominente gesprekspartners van de overheid? De overheid beschouwt de gevestigde actoren nu als voorkeursleverancier, als ‘preferred supplier’ van crisisbeleid, vaak noodgedwongen. Het is de rol van de overheid om nieuwe belangengroepen, de beroepsgroeplobby’s en andere burgerlobby’s, te stimuleren de gevestigde orde uit te dagen met nieuwe ideeën. Of nog waarschijnlijker: de uitdagers nemen het initiatief en eisen ze zelf hun plek op het speelveld op.

Spannende tijden voor public affairs
Met al deze verschuivende issues is het voor elke public affairs professional belangrijk zich te realiseren welke trajecten in een stroomversnelling terechtgekomen en welke andere juist op de lange baan worden geschoven. PA-professionals brengen die veranderingen in kaart om niet achter de feiten aan te lopen. En dan is het tijd om prioriteiten en geboden oplossingen te heroverwegen en een beïnvloedingsstrategie met bijbehorende bondgenoten te kiezen.

Met inbreng van Jacco van der Tak (Nederlandse Spoorwegen), Jaap Jelle Feenstra (Havenbedrijf Rotterdam), Walter Annard (Rabobank), Wouter Thalen (PFZW), Ad Antonisse (AstraZeneca), Tim Stok (RELX) en Mark Esseboom (IBM).

Dit is deel 4 van een serie over public affairs in de coronacrisis. Heb jij hele andere ervaringen? Laat die ons weten.

Lees ook de eerdere blogs in de serie:

PA in de crisis-stand zorgt voor meer creativiteit

Vanuit je bunker gaat de kwaliteit van de relaties achteruit

Terug naar het vertrouwde netwerk   

Sybrig van Keep en Bas Lans werken bij communicatiebureau De Issuemakers. Erik van Venetië is adviseur en trainer op het gebied van public affairs.

Met medewerking van Noor Broeders van De Issuemakers.