De oliebol, een glas champagne en de oudejaarsconference hebben gezelschap gekregen van een nieuwe traditie: een jaarlijks terugkerend en knallende maatschappelijk discussie over de zin en onzin van vuurwerk en vreugdevuren. Wat opvalt is dat de overheid zich vooral afzijdig houdt in deze discussie. Politici laten de vuurwerkdiscussie liever aan de mensen zelf. Klinkt sympathiek en het lijkt een ideale en pragmatische oplossing; burgers zelf onveilige en onwenselijke Oud en Nieuw tradities laten reguleren. Maar heeft dit experiment met burgerparticipatie wel kans van slagen?
Op 29 december van het vorige jaar legt commentator Sander van Walsum in De Volkskrant het bestuurlijk onvermogen van de overheid bloot. in het artikel Lost u het zelf maar op schrijft hij dat steeds meer gevoelige thema’s op het bord van de samenleving worden geschoven. Met onderwerpen als de zwarte Pietdiscussie, de klimaatdoelstellingen, maar ook de regulering van vuurwerk, weet de overheid simpelweg geen raad, zo betoogt Van Walsum. Daarom durft de politiek steeds minder te zeggen zo gaan we het doen, en roepen ze steeds vaker impliciet lost u het zelf maar op.
Het credo lost u het zelf maar op was deze jaarwisseling ook hoorbaar in het Brabantse Tilburg. Inwoners konden op eigen initiatief hun buurt uitroepen tot vrijwillige vuurwerkzone. Onderling met elkaar bepalen of er in de buurt geknald mocht worden of niet. Op papier misschien een goed idee, maar de werkelijkheid blijkt weerbarstiger. Op Oudejaarsavond werd in de vuurwerkvrije zones al volop geknald. ‘De proef met de vuurwerkvrije zones in Tilburg stelt feitelijk nog weinig voor,’ zo concludeert het Brabants Dagblad dan ook na een rondgang de langs aangewezen locaties. Het mislukken van de vrijwillige zones werd in november al aangekondigd door voorzitter van de politievakbond Gerrit van de Kamp. ‘Zonder handhavingsplan ben je bezig met window dressing,’ zo zei hij tegenover Binnenlands Bestuur.
Is het gek dat de zelfopgelegde vuurwerkvrije zones in Tilburg niet zijn gelukt? Leidt zelfreguleringsmentaliteit van onze overheid tot een oplossing van het Oud en Nieuwoverlast? Nee, als de overheid geen visie durft te hebben en niet durft te zeggen zo gaan we het doen, blijft het Oud en Nieuw feest in het teken staat van overlast en een schadepost van twintig miljoen euro. Volgens hoogleraar publieksfilosofie Marli Huijer voorziet de ‘rite van mateloosheid’ rond Oud en Nieuw in de wezenlijke behoefte om af en toe flink uit de band te springen (De Volkskrant, 4 januari). Kunnen we van de mensen vragen zelf te regelen dat het voortaan een tandje minder gaat? Of verwachten dat we als verijdelde buurtwacht elkaar controleren of we het niet te bont maken? Het lijkt vooral ijdele hoop. Huijer verwijst daarbij naar de uit hand gelopen vreugdevuren in Scheveningen en Duindorp. ‘Het voorval laat zien hoe moeilijk het is om een goede balans te vinden tussen veiligheid en de behoefte van mensen om uitbundig feest te vieren’, zegt Huijer.
Ook bij het lezen over het nieuwe werk van de Amerikaanse filosoof Francis Fukuyama in de Groene Amsterdammer, wordt duidelijk dat het een illusie is om te denken dat buurtbewoners zelf tot een veilig Oud en Nieuw gaan komen. Kort samengevat stelt Fukuyama in zijn pas verschenen boek Identity: The Demand for Dignity and the Politics of Resentment dat de mens wordt gedreven door het krijgen van erkenning van de identiteit die hij zichzelf toedicht. In de strijd om die erkenning zijn we bereid zaken als veiligheid en rechtvaardigheid in de waagschaal te leggen. Met andere woorden; zolang de Duindorpers en Scheveningers de vreugdevuren vinden passen bij de identiteit van de Haagse kust is het devies lost u het zelf maar op aan dovemans oren gericht. Onveilige vonkenregen of niet. Het is wachten is op een politicus die roept hoe we het dan wel moeten doen. Wie durft?
