Verkiezingsuitslag

• Het is nu tijd om de balans op te maken na de verkiezingsuitslag. Er zijn in totaal vier nieuwe partijen in de Tweede Kamer terecht gekomen, al weten we dat eigenlijk pas definitief op vrijdag. Vrijdag a.s. geeft de Kiesraad aan naar wie de voorkeursstemmen zijn gegaan en weten we of Omtzigt meer stemmen heeft gekregen dan lijsttrekker Hoekstra en of Van Haga, Baudet heeft ingehaald.
• Het lijkt er op dit moment sterk op dat JA21, Volt, BIJ1 en BBB in de kamer terecht zijn gekomen, waardoor er totaal 17 partijen in de Tweede Kamer komen. Hoewel deze partijen mee kunnen doen in de formatie, is de kans daarop niet heel groot: vaak moet een nieuwe partij zich eerst nog bewijzen. Mogelijke uitzondering is JA21 aangezien lijsttrekker Joost Eerdmans al eerder in de Tweede Kamer zat voor LPF en JA21 over 8 zetels in de Eerste Kamer beschikt, die ze verkregen hebben toen ze zich afscheidde van het FvD.

Online bijeenkomst over formatie

Op woensdag 24 maart organiseert Issuemakers samen met BVPA en Logeion een online bijeenkomst over de formatie. Hieraan doen de volgende sprekers mee: Fred Teeven over zijn ervaringen met formaties, Tim Masselink over onderhandelen, Arco Timmermans over het regeerakkoord als politieke agenda en Saskia ter Kuile over haar ervaringen als lobbyist van Vilans.

Verdere formatiepraat

• De huidige verkenners, Jorritsma (VVD) en Ollongren (D66) zijn op dit moment bezig met het voeren van verkennende gesprekken met alle 17 partijen. Op 30 maart leveren zij hun rapport in, dat door de nieuwe Tweede Kamer wordt besproken.
• Alle partijen geven aan de verkenners aan welke coalitievormen voor hen interessant zijn. Zo gaf de VVD aan dat het door wil met de CDA en dat een alliantie met JA21 mogelijk interessant is, vanwege de 8 zetels in de Eerste Kamer. Voor D66 ligt een coalitie met JA21 niet voor de hand.
• De samenwerking van D66 en CU in een coalitie lijkt moeilijk te liggen. D66 heeft aangegeven dat de medisch-ethische vraagstukken in het parlement moeten worden besproken, terwijl de CU
  • in de vorige coalitie dit juist wilde vastleggen in het regeerakkoord. In de brief aan de verkenners maakt de CU echter geen enkele opmerking over de medisch-ethische vraagstukken.
  • Er zijn op dit moment twee mogelijkheden voor de formatie:
    • Ten eerste kan de formatie gevormd worden op basis van de partijen. Dit houdt dus in dat de grootste partijen, de VVD en D66, ieder een andere partij er bij zoeken en hier een coalitie mee vormen. Bij de vorige coalitie werkte dit goed, al heeft de VVD al aangegeven dat ze geen linkse wolk erbij willen en D66 dat de ze progressiever willen denken. Een eventuele partner voor de coalitie, PvdA, wil alleen met een andere linkse partij in de coalitie, waardoor deze combinatie moeilijk wordt. Ook is het moeilijk voor een coalitie met 4 partijen om een meerderheid te verkrijgen in de Eerste Kamer.
    • De tweede formatie mogelijkheid is dat de VVD en D66 samen een regeerakkoord schrijven en daarna kijken welke partijen hierop willen intekenen, zoals bij Paars 1 in 1994 gelukt is. In haar brief aan de verkenner leek Sigrid Kaag hier al naar te verwijzen: “Daarom ben ik van mening dat de vorming van een coalitie zou moeten starten langs inhoudelijke lijnen, in plaats van uitsluitend numeriek.”

  Mocht u geïnteresseerd zijn in welke combinaties mogelijk zijn voor een kabinet; de Volkskrant heeft een handige tool ontwikkeld waarin u zelf kunt fantaseren over mogelijke coalities en voor een eventuele baan als informateur ervaring op kunt doen

En dan?

Als de formatie gelukt is, dan krijgt het nieuwe kabinet een aantal moeilijke issues op hun bord. Ten eerste is uiteraard de coronacrisis aan de beurt, maar niet alleen de vaccinaties en eventuele maatregelen maar ook het economische herstel dat moet volgen. Ook de arbeidsmarkt, waar demissionair minister van Sociale Zaken Wouter Koolmees aan was begonnen voordat de coronacrisis zijn werk gedwongen stil legde. Hiernaast zijn de woningmarkt, de klimaatcrisis en de daartoe behorende stikstofcrisis belangrijke issues om te behandelen. Naast de verschillende crises die het kabinet op zijn bord krijgt, hebben verschillende commissies pijnpunten geconstateerd, zoals de commissie-Bosman die constateerde dat het haperende beleid van uitvoerende instanties zoals het UWV of de Belastingdienst komt door verwaarlozing van het beleid door de Tweede Kamer en het Kabinet.

Ambtelijke voorbereiding

• Waar de politici in Den Haag een tijd niet volledig hebben gefunctioneerd vanwege de verkiezingen, hebben de ambtenaren het extra druk in deze periode. Voordat de partijprogramma’s geschreven werden, had de Inspectie Rijksfinanciën (IRF) een lijst gepubliceerd waarop de mogelijke maatregelen voor de nieuwe periode staan. Nadat de partijprogramma’s zijn gewogen door planbureaus, bracht de IRF een update uit van de lijst. Dit is uiteindelijk de lijst die gebruikt zal worden voor de formatieonderhandelingen.
• Naast de financiële overwegingen zijn in 2020 ook de Rapporten Brede maatschappelijke heroverwegingen gepubliceerd met daarin de mogelijke maatregelen om de uitgaven te beperken. Als tweede hebben alle ministeries de afgelopen weken fiches opgesteld met overwegingen voor het beleid, die naar het ministerie voor Algemene Zaken gaan.

De poppetjes

Nu een nieuwe periode aanbreekt, gaat deze nieuwsbrief ook een nieuwe rubriek toevoegen: in elke update zullen we de mogelijke portefeuilleverdelingen aangeven, wat op dit moment nog vooral geruchten en speculaties zijn. Zo is in politiek Den Haag het gebruikelijk dat normaliter de tweede grootste partij, in dit geval D66, de minister van Financiën levert. Echter is het algemeen bekend dat Sigrid Kaag niet erg gecharmeerd is van deze positie, dus het lijkt een logische stap dat Wouter Koolmees het ministerschap op zich neemt. Het blijft echter dan wel de vraag welke positie Kaag zal krijgen.

Hiernaast is het goed om in herinnering te brengen dat bij de formatie niet alleen gelet wordt op de aantallen zetels maar ook of de partij in staat is om kwaliteitsbestuurders te leveren. Bij gevestigde partijen is dit al bekend, maar een bewindspersoon van Volt of BBB zal gezien worden als een  risico.